Wszystko wskazuje na to, że już podczas tegorocznych wakacji, wejdą w życie nowe przepisy zmieniające zasady gry na linii pracodawca-pracownik. Choć szczegółowego kształtu rozwiązań legislacyjnych jeszcze nie znamy, to możemy z dużym prawdopodobieństwem domyślać się, jaki przybiorą kierunek. Oto planowane zmiany w kodeksie pracy w 2022 roku.
Polska musi dostosować swoje przepisy do wymogów unijnych, poprzez implementację konkretnych dyrektyw. To, czy wszystkie zostaną wprowadzone do kodeksu pracy pokaże czas. Niektóre z nich bowiem mogą zostać zawarte w innych aktach prawnych. Wszystko powinno wyjaśnić się jednak już latem. Sprawdźmy, z jakimi planowanymi zmianami powinni się liczyć zarówno pracownicy, jak i pracodawcy.
Pandemia i jej wpływ na pracę
Globalne ryzyko narażenia się na kontakt z wirusem Covid-19 spowodowało niemałe zamieszanie wśród pracowników i pracodawców na całym świecie. Zakłady pracy zobowiązane były do nagłego wprowadzenia konkretnych zasad bezpieczeństwa i dostosowania się do nałożonego reżimu sanitarnego. Wiele zakładów wprowadziło także dodatkowe procedury, których celem było zminimalizowanie ryzyka rozprzestrzeniania się wirusa wśród pracowników. Nic dziwnego, ponieważ zważywszy na jego zaraźliwość, był w stanie wyłączyć firmy z funkcjonowania na długie tygodnie. Wielu pracodawców zdecydowało się wtedy przychylnie spojrzeć na pracę zdalną czy hybrydową. W ówczesnych przepisach próżno było jednak szukać takich pojęć. Forma ta zdała egzamin, ale niezbędne jest „ubranie” jej w paragrafy i choć częściowo zostało to już zrobione, to konkretne zapisy mają w tym roku trafić do kodeksu pracy. Do tego muszą być zgodne z normami Unii Europejskiej.
Wymogi unijne
Ich przedmiotem nie są wyłącznie kwestie home office. Będą mieć one zdecydowanie szersze oddziaływanie na nasze przepisy. Mowa tu głównie o dwóch dyrektywach Parlamentu Europejskiego i Rady UE:
- Nr 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej
- Nr 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów (zwana work-life balance)
Ochrona sygnalistów
Wynika co prawda z jeszcze innej dyrektywy, ale implementacja jej postanowień przedłuża się. Najpewniej jednak zostanie sfinalizowana jeszcze w obecnym roku. Niektóre zakłady pracy zostaną zobowiązane do tego, aby w wewnętrznych regulaminach określić sposób przekazywania przez sygnalistów informacji o naruszeniu prawa, w szczególności zdefiniować ich kanały, a także zabezpieczenia przed działaniami odwetowymi. Niezbędne będzie też określenie sposobu udzielania odpowiedzi na takie zgłoszenie.
Zatrudnienie u innego pracodawcy
Choć formalnie przepisy prawa nie zabraniają podejmowania pracownikowi innej pracy zarobkowej, to w praktyce wielu pracodawców w umowie czy aktach wewnętrznych wprost tego zakazuje. Pomimo faktu, że nie ma to związku z tzw. zakazem konkurenci. Nowe przepisy mają gwarantować pracownikowi możliwość świadczenia pracy również innym pracodawcom przy jednoczesnej ochronie ich praw na przykład z tytułu gorszego traktowania z uwagi na drugą pracę.
Korzystniejsza forma zatrudnienia
Najpewniej nie będzie dotyczyć wszystkich, ale to duży krok naprzód. Chodzi tutaj o możliwość pracy zdalnej czy hybrydowej, gdy pracownik lub pracodawca mają taką potrzebę. Rodzice dzieci w wieku do 8 lat lub opiekunowie członków rodziny, którzy wymagają opieki, mogą liczyć na dostosowanie formy pracy do ich życia prywatnego. Niezbędny będzie jednak odpowiedni wniosek. Jego odrzucenie przez pracodawcę wymagać ma natomiast szczegółowego uzasadnienia.
Umowy na czas określony
W przypadku ich wypowiedzenia niezbędne będzie uzasadnienie, czyli wskazanie przyczyny. To istotna zmiana, gdyż dotychczas przepisy go nie przewidywały, a tym samym w trudno było w przypadku sporu, kwestionować przed Sądem zasadność wypowiedzenia.
Wolne z uwagi na siłę wyższą
Jego wymiar to dwa dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do 50% wynagrodzenia obliczanego jak te za urlop wypoczynkowy. Będziemy mogli skorzystać z tego zwolnienia od pracy w przypadku choroby lub wypadku członka rodziny, gdy nasza obecność w związku z zaistniałymi okolicznościami będzie niezbędna.
5 dni urlopu opiekuńczego
Przysługiwać ma pracownikowi, który zapewnić musi osobiste wsparcie lub opiekę członkowi rodziny. Nie chodzi tu wyłącznie o dzieci, ale również żonę, rodziców czy osobę pozostającą w naszym gospodarstwie domowym.
Urlopy rodzicielskie
Wprowadzona ma zostać taka część urlopu rodzicielskiego, która będzie mogła być wykorzystana wyłącznie przez drugiego rodzica. Ma to służyć głównie aktywizacji ojców w tym zakresie. Jego wymiar ma wynosić 9 tygodni, bez możliwości przeniesienia na drugiego z opiekunów. Jeśli z niego nie skorzystamy, to po prostu przepadnie. Decydując się jednak na wzięcie urlopu rodzicielskiego, przysługiwać nam będzie zasiłek w wysokości 70% podstawy jego wymiaru. Matka dziecka z kolei uzyskać będzie mogła za pozostałą część tego urlopu 81,5% podstawy, ale tylko w przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego nie później niż 21 dni od porodu. Jeśli termin nie zostanie dochowany, zasiłek wyniesie już tylko 70% podstawy wymiaru.
Inne zmiany w przepisach
- Zmienić ma się czas, w jakim możemy wykorzystać urlop ojcowski. Aktualnie mamy na to aż 2 lata od narodzin dziecka. Po zmianach czas ten skróci się niestety o połowę.
- Pracodawca nie może bez naszej zgody zlecić nam pracy w porze nocnej lub w systemie przerywanym, jeśli sprawujemy opiekę nad dziećmi do lat 4. Przepis ten ma być jednak rozszerzony o kolejne 4 lata, do momentu osiągnięcia przez nasze dziecko 8. roku życia.
- Na wymiar urlopu wychowawczego nie ma już wpływać korzystanie przez uprawnionego do niego pracownika z obniżonego wymiaru czasu pracy
Konieczność dostosowania prawa krajowego do przepisów unijnych wymag zmian w obowiązującym kodeksie pracy. Jak się okazuje, jest ich całkiem sporo do wprowadzenia w życie. Dobrą informacją dla pracowników jest to, że wiele z nich pozwala na korzystniejsze łączenie życia prywatnego z zawodowym, szczególnie w kontekście osób, które opiekują się wymagającymi tego członkami rodziny. Nie bez powodu dyrektywa PE w tym zakresie nazywana jest work-life balance.
